雑木林へ行こう
東京環境工科専門学校講師 石川文也
(都内の中学・高校の理科教員定年退職し現職)
1. 野外観察の特徴
自然のしくみや生物たちについて学ぶ場合、部屋の中での座学だけでなく野外に出て実際に観察することは大きな意味がある。
・ 様々な楽しみ方ができる
・ 情報量が多い
・ 自然物に対する評価があがる
・ 自然の保護、活用につながる
2. 観察場所の選択
野外でいざ観察をしようとなると、場所の選定が重要になってくる。選び方のポイントとしては以下のような点があげられる。
・ 安全性が高い
・ 近いところにある
・ 通い慣れている
・ よい自然がある
3. テーマの取り上げ方
観察を続けていく上で、ただやみくもに見ていくのでなくテーマを決め焦点を絞って定期的に観察をしていくのも効果的である。テーマの具体的な例としては次のようなものが考えられる。
・ 「萌芽更新」
・ 「野鳥の記録」
4. 観察に出かける時には(身近な雑木林などの場合)
実際に野外へ出かけるときには以下のような装備が必要となる。
観察に便利なもの、いざというとき携帯していないと困るもの、など工夫を凝らしてリストに加えていくのも良いでしょう。
* 軽いハイキングの服装(ズボン、帽子、はき慣れた靴など)
* 雨具(合羽の上下、傘)
* 筆記用具
* ルーぺ
* 双眼鏡
* 1〜2メートルの巻き尺
* 虫除け、虫刺され
* 応急救急薬
萌芽更新について 原色現代科学大事典3 植物 (学研) より
関東地方のクヌギ・コナラ林(いわゆる雑木林)
自然植生(常緑広葉樹林)
|
|
15〜25年毎の伐採
|
|
萌芽
|
|
草刈・選抜・落葉掃き
|
二次林(クヌギ・コナラ林)
|
|
主要木
|
低木層の常緑広葉樹
|
|
クヌギ
|
シラカシ
|
|
コナラ
|
アラカシ
|
|
エゴノキ
|
ヒサカキ
|
|
クリ
|
|
|
ヤマザクラ
|
|
|
リョウブ
|
|
|
イヌシデ
|
|
日野台高校周辺の鳥 1997.4〜2002.3
範囲:JR日野駅〜日野台高校〜JR豊田駅(主として東豊田緑地)
出現率 □:0% +:1〜25% ○:26〜75% ●:76〜100%
カコウ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
+ |
1999 |
+ |
+ |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
2000 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
+ |
2001 |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
+ |
|
+ |
+ |
2002 |
|
+ |
+ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
ゴイザギ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
● |
● |
○ |
+ |
+ |
|
|
|
|
+ |
|
1999 |
+ |
○ |
○ |
○ |
|
+ |
|
|
○ |
+ |
+ |
○ |
2000 |
○ |
○ |
● |
● |
+ |
○ |
|
○ |
○ |
+ |
○ |
|
2001 |
○ |
● |
● |
○ |
○ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
+ |
○ |
2002 |
● |
● |
● |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
ダイサギ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
1999 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2000 |
|
+ |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
2001 |
|
+ |
+ |
|
|
|
|
|
○ |
+ |
+ |
○ |
2002 |
○ |
+ |
|
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
コサギ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
+ |
|
|
+ |
|
|
|
1998 |
+ |
+ |
+ |
+ |
|
+ |
|
|
|
+ |
+ |
+ |
1999 |
|
|
|
|
|
+ |
|
|
+ |
|
|
|
2000 |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
+ |
+ |
2001 |
○ |
○ |
○ |
○ |
|
|
|
|
○ |
○ |
+ |
○ |
2002 |
● |
○ |
○ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
アオサギ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
+ |
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
1999 |
|
|
|
+ |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
2000 |
|
+ |
+ |
|
+ |
+ |
|
|
|
|
|
+ |
2001 |
|
+ |
● |
|
+ |
+ |
|
|
+ |
+ |
○ |
○ |
2002 |
+ |
○ |
○ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
マガモ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
○ |
1999 |
● |
● |
● |
+ |
+ |
|
|
|
|
○ |
● |
● |
2000 |
● |
● |
● |
+ |
+ |
|
|
|
|
○ |
● |
● |
2001 |
● |
● |
● |
+ |
|
|
|
○ |
○ |
○ |
● |
● |
2002 |
● |
● |
● |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
カルガモ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
+ |
+ |
+ |
|
|
+ |
● |
● |
● |
1998 |
● |
● |
● |
● |
○ |
● |
○ |
● |
● |
● |
● |
● |
1999 |
● |
● |
● |
● |
● |
○ |
○ |
● |
● |
● |
● |
● |
2000 |
● |
● |
● |
● |
● |
● |
○ |
● |
● |
● |
● |
● |
2001 |
● |
● |
● |
● |
● |
○ |
● |
● |
● |
● |
● |
● |
2002 |
● |
● |
● |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
トモエガモ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1999 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2000 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2001 |
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2002 |
|
|
|
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
コガモ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
1997 |
/ |
/ |
/ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1998 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1999 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
+ |
2000 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
2001 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2002 |
|
|
|
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
/ |
|
|